Steenmeelbemesting: Rocks for Crops

Samenvatting
Mineralen vormen letterlijk en figuurlijk de bodem onder ons bestaan. Alle elementen in ons voedsel behalve H, C, N en O hebben een minerale oorsprong. Wij kunnen alleen geen bodemmineralen eten, planten en microbieel bodemleven wel. Deze elementen komen uit mineralen vrij door allereerst de fysische afbraak van gesteenten, en vervolgens de chemische en biologische afbraak van de mineralen in deze gesteenten. Dit proces heet verwering. Daarna komen ze via de plantenwortels in ons eten terecht. Bodems worden door fysische verwering in situ of na transport door rivieren, wind en ijs gevormd uit gesteenten. Door verwering verandert vervolgens de minerale en chemische samenstelling van de bodem en neemt de vruchtbaarheid af. Normaal gesproken zijn dit in gematigde klimaatzones langzame processen die millenia beslaan. In het anthropoceen echter is dit proces met een factor 20 tot 100 keer versneld. Door zure of verzurende depositie, intensieve land- en bosbouw en het gebruik van verzurende meststoffen verdwijnen de mineralen en daarmee de vruchtbaarheid van de bodem wereldwijd in hoog tempo.
Verzuring grijpt op twee met elkaar communicerende niveaus in de bodem in:

• Het zorgt voor versnelde afbraak van de mineralen waardoor voorraad en naleveringssnelheid van kationen achteruitgaan
• Het zorgt voor verschuiving van de kation bezetting van de uitwisselingplaatsen op klei en organische stof  van baserijk (Ca²⁺, Mg²⁺, K⁺, Na⁺) naar zuur (Al³⁺, NH₄⁺, H₃O⁺)

Hierdoor zijn zowel gebrek aan essentiële nutriënten als aluminium vergiftiging in de toplaag van veel bodems ontstaan. In de natuurgebieden is dit proces het duidelijkst zichtbaar. Diersoorten verdwijnen in rap tempo, heidegebieden ondervinden plaag na plaag (heidehaantje, pistolmot) en eikenbossen staan op omvallen.
Alhoewel zwaar gemaskeerd door toevoer van meststoffen, is deze trend ook in de landbouw waarneembaar. Het is aangetoond dat bodemmineralen in gebieden met intensieve landbouw versneld worden afgebroken. Het gevolg hiervan is dat dat opbrengst en gewaskwaliteit steeds zwaarder afhangen de toevoer van meststoffen en kalk. Dit leidt weer tot problemen met de bodemstructuur en zelfs de volksgezondheid.
Een logische methode om de bodemvruchtbaarheid te herstellen of zelfs te verbeteren is door dit te doen met materialen die zo veel mogelijk lijken op het uitgangsmateriaal waar ooit een vruchtbare bodem uit voortkwam. Dus: Rocks for Crops.

Curriculum Vitae Huig Bergsma
Studeerde geologie aan de Universiteit van Utrecht met specialisatie magmatische processen en bodemgeochemie. Van 1995 tot 2008 werkte hij voor Geochem Research BV als senior onderzoeker in onder andere de projecten TRACE (traceerbaarheid voedsel met geochemical fingerprinting) en CATO (vastlegging van CO2 door verwering van silicaatmineralen). Van 2008 tot 2014 werkte hij als senior geochemicus bij ARCADIS Nederland. In deze periode ontwikkelde zich de interesse voor het gebruik van magmatische silicaatmineralen voor bodemherstel en vastlegging van CO2. Er werden verscheidene experimenten en projecten opgezet bij melkveehouders, groente- en fruittelers en in de openbare ruimte. In 2012 deelde Huig het voorzitterschap van de workshop “Rock flour: working with nature to sustain soil health and function” op Eurosoil 2012 te Bari met Prof David Manning en Dr Marina Bleken. Vanaf januari 2014 maakt hij deel uit van de “Workshop Enhanced Weathering”, een groep wetenschappers die door gestimuleerde verwering van silicaatmineralen CO2 wil vastleggen in de bodem. Op dit ogenblik gaat de aandacht vooral uit naar bodemherstel in natuurgebieden (Strabrechtse Heide, Hoge Veluwe, Sallandse Heuvelrug).