Avondlezing door dr. P.J.U. Kooystra georganiseerd door de Groningse Chemische Kring.
Het werk van Groningse hoogleraar Sybrand Stratingh
Samenvatting
In 1834 reden professor Sibrand Stratingh Ez. en instrumentmaker Christopher Becker met een stoomwagen door Groningen. Stoomwagens reden toen al enkele decennia in Engeland, maar vrijwel niet daarbuiten. De Groningse stoomwagen was in elk geval de eerste in Nederland, maar wellicht zelfs de eerste op het vaste land van Europa. Op grond van wat we nu van de Groningse stoomwagen weten, kunnen we dit toch echt een auto noemen, waarmee het de eerste auto van Nederland was. En eigenlijk was dit zelfs meer een auto dan al die stoomwagens die in die tijd in Engeland reden.
Stratingh, hoogleraar scheikunde en farmacie aan de Groningse universiteit, bouwde veel meer dan deze stoomwagen. Vanaf zijn benoeming tot hoogleraar in 1826 deed hij veel onderzoek naar branders die gebruikt werden in laboratoria. In navolging van de Amerikaanse scheikundige Robert Hare ging hij elektrische stroom gebruiken om stoffen te verbranden. Aanvankelijk met een deflagrator, daarna met een wisselstroomgenerator en later met een gelijkstroomgenerator, die dankzij een commutator door de instrumentmaker Pixii bedacht was. Toen Stratingh las over een ‘elektromagnetisch beweegtoestel’ dat door de Duits-Russische geleerde Moritz Jacobi was uitgevonden, slaagde hij erin om met enkel summiere informatie over de vinding van Jacobi ook een dergelijk toestel te maken, dat we nu een elektromotor noemen. Hij moet zich gerealiseerd hebben dat het principe in feite niets anders was dan het omgekeerde principe van een gelijkstroomgenerator. Dit was in dezelfde periode dat hij ook experimenteerde met de eerdergenoemde stoomwagen, dus wat was er op dat moment logischer dan die elektromotor toepassen op een voertuig? En dat deed Stratingh dus ook, en net als de stoomwagen in samenwerking met Becker. Dat was het allereerste elektrische voertuig ter wereld. Wederom een primeur dus en wederom in Groningen.
Loopbaanbeschrijving van Dr. Ulco Kooystra
Ulco Kooystra studeerde vanaf 1979 scheikunde in Groningen met als hoofdvak structuurchemie bij prof. Jan Drenth en prof. Wim Hol. Tijdens zijn studie was hij o.a. Gronings correspondent van het Chemisch Weekblad. Na zijn studie werkte hij eerst enkele jaren als docent chemische informatica 
en beleidsmedewerker computerondersteund onderwijs. Vanaf 1990 werkte hij lang als vakreferent wiskunde, natuurwetenschappen en technische wetenschappen bij de Groningse universiteitsbibliotheek. In die tijd kreeg hij steeds meer interesse voor de geschiedenis van de scheikunde en publiceerde daar ook over, zoals een biografie over de Groningse hoogleraar organische chemie Hilmar Backer in 2009. Nadat de functie vakreferent bij een reorganisatie in 2011 werd afgeschaft werkte hij enkele jaren als licentiemanager bij de UB, wat niet beviel. Toen hij na een burnout in 2013 de kans kreeg om enkele jaren te besteden aan een promotieonderzoek, greep hij die kans met beide handen aan en begon aan een onderzoek naar de negentiende-eeuwse hoogleraar scheikunde Sibrand Stratingh. Sinds 2016 werkt hij bij het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen (DNPP), waarnaast hij in zijn vrije tijd zijn proefschrift verder afmaakte. In 2021 promoveerde hij op het proefschrift De Scheikunstenaar – De innovatieve wetenschap van de Groningse hoogleraar Sibrand Stratingh Ez. (1785-1841).
Introducé(e)s zijn van harte welkom.
Graag vooraf bericht als u verwacht te komen.
Stuur daartoe een mail naar gck@kncv.nl of kommer.brunt@planet.nl.
